Insulin là một chất được tiết ra liên tục bởi tuyến tụy. Tụy tiết insulin nhiều nhất sau các bữa ăn, có tác dụng chính là hạ đường huyết. Khi có sự khiếm khuyết trong việc bài tiết insulin hoặc insulin được tiết ra đầy đủ nhưng lại giảm tác động sẽ dẫn đến gia tăng đường huyết, gây nên bệnh đái tháo đường. Vì vậy, việc tiêm insulin cho bệnh nhân đái tháo đường nhằm bổ sung lượng insulin thiếu hụt đồng thời gia tăng hiệu quả của nó tại nơi nó tác động.
Tiêm insulin là một trong những biện pháp giúp người bệnh đái tháo đường kiểm soát bệnh. Bệnh nhân có thể được tiêm tại cơ sở y tế hay tự tiêm tại nhà. Khi tiêm tại nhà, người nhà và bệnh nhân cần biết tiêm insulin đúng cách để mang lại hiệu quả điều trị, hạn chế những biến chứng có thể xảy ra do tiêm insulin sai kỹ thuật.
Các vị trí tiêm insulin
Bụng: Diện tích rộng bằng bàn tay hai bên rốn, tránh tiêm vào phía ngoài quá kể cả người béo.
Đùi: Chỉ được tiêm vào mặt trước và ngoài đùi
Cánh tay:Tiêm vào cung phần tư (1/4) ngoài phía trên, vị trí mà lớp dưới da đủ dày để tránh tổn thương cơ.
Mông: Tiêm vào ¼ trên bên ngoài, tránh chạm vào dây thần kinh hông.
Hướng dẫn cách tiêm insulin tại nhà
Tiêm insulin bằng bơm tiêm
- Cần rửa sạch tay trước khi tiêm, lăn lọ thuốc giữa 2 lòng bàn tay để làm ấm và đồng nhất thuốc, dùng bông tẩm cồn khử trùng màng cao su lọ thuốc.
- Lấy bơm tiêm hút lấy lượng thuốc tương ứng chỉ định của bác sĩ.
- Sát trùng vị trí da cần tiêm, cố định vị trí tiêm bằng 2 ngón tay cái và trỏ, kẹp véo vùng da cần tiêm.
- Đâm kim một góc 45-90 độ so với bề mặt da sao cho mũi kim tiêm đi vào lớp mô dưới da.
-Từ từ bơm thuốc trong khoảng 5-10 giây, sau khi tiêm hết thuốc thì giữ nguyên tư thế khoảng 6 giây rồi rút kim ra. Hủy bơm, kim tiêm đã dùng, không nên tái sử dụng.
Tiêm insulin bằng bút tiêm
- Cần rửa sạch tay trước khi tiêm, tháo nắp bút tiêm, làm ấm thuốc bằng cách lăn tròn bút tiêm giữa lòng bàn tay. Đồng nhất thuốc bằng cách lắc bút tiêm liên tục cho đến khi có được chất lỏng màu trắng đục.
- Gắn kim: Lấy bộ kim mới và tháo kim khỏi miếng bảo vệ. Sau đó vặn kim thẳng và chặt vào bút tiêm. Tháo nắp lớn bên ngoài lưu giữ để dùng về sau, còn nắp nhỏ bên trong kim thì bỏ đi.
- Đuổi bọt khí nhằm tránh tiêm không khí và đảm bảo đủ liều khi tiêm.
- Định liều tiêm bằng cách xoay nút chọn liều tiêm đúng số đơn vị cần tiêm. Sát trùng vị trí da cần tiêm, cố định vị trí tiêm bằng 2 ngón cái và ngón trỏ, kẹp véo vùng da cần tiêm. Tay còn lại cầm bút tiêm bằng 2 ngón cái và ngón trỏ (tư thế giống như cầm bút), đâm kim vuông góc với bề mặt da. Ấn bút bấm tiêm xuống hết cỡ đến khi số 0 nằm ngang với vạch chỉ liều. Giữ nguyên tư thế 6 giây, sau đó rút kim ra khỏi vị trí tiêm. Đưa kim vào trong nắp lớn bên ngoài kim, khi kim đã vào trong, đẩy cẩn thận nắp lớn bên ngoài kim vào, vặn tháo kim ra, vứt bỏ kim an toàn. Đậy nắp bút tiêm lại, bảo quản.
Bảo quản thuốc
Khi chưa mở nắp lọ: Tốt nhất để ở nhiệt độ khoảng 2 – 8 0C, thường là để trong ngăn mát tủ lạnh, tuyệt đối không được để trong ngăn đá. Thời gian bảo quản có thể lên đến một năm tùy nhà sản xuất (có ghi trên bao bì sản xuất).
Khi đã mở nắp lọ: Có thể bảo quản ở nhiệt độ phòng, ngăn mát tủ lạnh. Không để thuốc tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời. Có thể bảo quản khoảng 4 - 6 tuần.
Theo dõi, phát hiện và xử lý các biến chứng do tiêm insulin
Hạ đường huyết: Các triệu chứng của hạ đường huyết có thể là: chóng mặt, hoa mắt, vã mồ hôi, tim đập nhanh, mệt lã,...nặng có thể dẫn đến hôn mê, tử vong. Khi có các dấu hiệu trên, cần cho người bệnh ăn hoặc uống các loại thực phẩm có đường như viên đường, kẹo ngọt, trà đường, sữa đường,…sau đó nhanh chóng đưa đến các sở y tế gần nhất để được theo dõi, điều trị đồng thời điều chỉnh liều insulin nếu cần.
Dị ứng insulin: Sau khi tiêm insulin người bệnh thấy bức rứt, nổi mề đay, phát ban, khó thở, buồn nôn, nôn ói...Nếu gặp những triệu chứng kể trên cần phải ngưng tiêm thuốc ngay lập tức và đến các cơ sở y tế để được thay đổi phương pháp điều trị thích hợp.
Loạn dưỡng nơi tiêm: Có thể gặp phì đại hoặc teo đét nơi tiêm. Nguyên nhân thường do tiêm thuốc vào cùng một vị trí quá nhiều lần. Để tránh tay biến này, cần phải thay đổi vị trí tiêm mỗi lần tiêm.
Nhiễm trùng nơi tiêm: Do ngay từ đầu, người bệnh không thực hiện đầy đủ các bước vệ sinh vị trí tiêm, dùng 1 bơm tiêm cho quá nhiều lần tiêm,.. Có thể dự phòng bằng cách đảm bảo đúng qui trình, kỹ thuật tiêm, tốt nhất sử dụng bơm, kim tiêm một lần./.
